Tego marcowego dnia 1942 r. – 19 lub 20, podobno niebo nad Zelowem było prawie bezchmurne. Jednak ten dzień zapisze się w historii Zelowa oraz jego mieszkańców tragicznie. Dla świadków wydarzeń stanie się tematem tabu, o którym nie będą chcieli rozmawiać, wspominać, a jeśli już to zrobią po długich latach milczenia, będą to opowieści pełne bólu i smutku.

Dzień wcześniej 18 marca 1942 niemieccy okupanci zorganizowali egzekucję 10 żydowskich mieszkańców Bełchatowa.

Ta sama szubienica, na której zginęli Żydzi z Bełchatowa, została przywieziona do Zelowa i stanęła w centrum osady, prawdopodobnie w miejscu gdzie obecnie jest budynek sklepu Biedronka (a wcześniej restauracji Zacisze) lub tuż na jego tyłach. Została zbudowana przez mieszkańców zelowskiego getta.

Starszyzna getta, podobnie jak w Bełchatowie, musiała wyznaczyć 10 osób, które zostaną stracone podczas publicznej egzekucji. Nie wiemy jak dokonano wyboru. Być może byli to ochotnicy lub skazańców wybrano przez losowanie.

Według wspomnień Vlastimila Pospiszyła w książce „Powrót do domu”, rodziny chciały wykupić skazanych i oferowali Niemcom po kilogramie złota za każdą osobę, ale Niemcy nie przyjęli oferty. Co dziwi, bo za 6 bełchatowskich skazańców przyjęli okup. Napisał również, że wśród skazanych znalazł się jeden z zelowskich fabrykantów.

Przed egzekucją stanęły działające jeszcze w Zelowie firmy. W centrum osady musieli się stawić wszyscy mieszkańcy zelowskiego getta, a także część mieszkańców Zelowa. Dokładnie o godz. 12.00 przyjechali oficjele z Bełchatowa. Egzekucję przeprowadzili członkowie żydowskiej policji (lub wg. innej wersji wybrani losowo żydowscy mieszkańcy getta).

Tego dnia życie stracili:

Michael Łoznowski ze Szczercowa
Izaak Szulc ze Szczercowa
Ezriel Gliksman – szewc, który razem z bratem prowadził zakład szewski przy ul. Sienkiewicza 6
Saul Winter ze Szczercowa
Finche Pomeranc
Leib Fryde
Meir Ruszecki
Dawid Frenkel
I dwóch, nieznanych mężczyzn z Koła.

Zdjęcie wykonane tuż przed egzekucją. Z zasobów Internetowych.

Według wspomnień Ocalałych, Ezriel Gliksman tuż przed egzekucją krzyknął „Szema Jisrael!” (Słuchaj Izraelu! – tytuł modlitwy). Ten okrzyk powtórzyli za nim pozostali skazańcy.

Tak egzekucję wspomina ojciec Vlastimila Pospiszyła

„Byli to dzielni mężczyźni. Dumni z tego, że choć stoją na pomoście egzekucyjnym, są Izraelitami, ludem wybranym z pokolenia Abrahama, ludem hardym. Ci którzy dokonują dziś egzekucji, są tylko parszywymi gojami, rozwścieczonymi psami. Żydzi, chociaż stali na egzekucyjnym pomoście i powrozy mieli już na szyi, wyglądali dumnie jak rycerze.
Patrzyli w górę, w niebo; spoglądali na łono Abrahama?”
Wówczas gdy tata stał przed tym strasznym wydarzeniem, jego życie przebiegało mu oczami jak jakiś film, szczególnie ta część życia, w której pracował dla Żyda, który za chwilę będzie wisiał na szubienicy.
Fragment książki „Powrót do domu ojców” Vlastimila Pospiszyła w tłumaczeniu Jarosława Stejskała.

Prawdopodobnie skazani zostali pochowani na zelowskim kirkucie we wspólnym grobie. Chociaż wśród Czechów krążyła plotka, że pochowano ich w dole wykopanym na jednym z podwórek (kilka domów za apteką), ciała zasypano wapnem i ziemią, a podwórka przez kilka dni mieli pilnować żołnierze.

Widok z „lotu ptaka” pozostałości po zelowskim kirkucie, który znajdował się przy ul. Leśnej.
Zdjęcie z map Google

Zelowskie getto zostało zlikwidowane w sierpniu i wrześniu 1942 r. Większość mieszkańców (wraz z napływowymi było to ok. 6000 osób) wywieziono do Chełma i tam zamordowano w mobilnych komorach gazowych. Część ok. 150 osób po oczyszczeniu getta w Zelowie i Łasku trafiła do getta w Łodzi. A stamtąd do Auschwitz. Z ok. 2500 zelowskich żydów zawieruchę przetrwało ok. 70 osób. Ale to historia na inny wpis.

Tak naprawdę, poza budynkiem synagogi, w którym jest obecnie poczta, to nie pozostał żaden widoczny ślad obecności żydowskich mieszkańców. Odnalezione macewy z kirkutu, znajdują się na terenie Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Zelowie. Na pamiątkowych tablicach również się o nich nie wspomina.

Treść pamiątkowej tablicy umieszczonej na budynku poczty w Zelowie.

Zelowskie Rody

Ostatnie wpisy:

Zelowskie Rody

Szema Jisrael! – 19 marca 1942 r.

Zelowskie Rody

Kategorie

Tagi

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi